25 Eylül 2018 Salı

Skolyoz ameliyatı sonrası; çocuğum ya da ben nasıl iyileşeceğiz, neler beklemeliyiz?


Geçen günlerde bir hasta yakınının uyarısı ile, skolyoz (ya da herhangi benzer omurga) ameliyatları sonrası seyir ve rehabilitasyon konusunda yeterli bilgilendirme bulunmadığını farkettim. Aslında bu konuda bir hastam ile yaptığım bir söyleşi internette mevcut (https://www.youtube.com/watch?v=Xru58ZLdfZ0) ve çok olumlu geri dönüşler alıyorum ama yine de, bu kez yazılı olarak tekrar özetlemek istedim.

Genel şemamız şöyle;

Ameliyat günü: Hasta ameliyattan odasına (ya da az bir olasılıkla Yoğun Bakım Ünitesine) çıkar. Öncelik ağrı kontrolü ve hastanın rahat ettirilmesidir. Yatak içi hareketlerine izin verilir, hatta özendirilir.
o   Günün önceliği: Ağrı kontrolü

Sonraki ilk gün: Hasta artık yatağında nispeten rahattır ve kendine gelmiştir. Yataktan çıkarılıp ayakta durma ve birkaç adım yürüyerek oturma egzersizleri yapılır.
o   Günün önceliği: Yataktan çıkma

2. gün: Artık hasta yataktan çıkıp (yardımla) en azından oda içinde gezinecek durumdadır. Genellikle drenleri ve idrar kateteri (sonda) çekilir. Hasta koridorda gezmeyi arttırır ve tuvaleti kullanır.
o   Günün önceliği: Tuvalete gitme

3. gün: Hastanın pansumanı (ciddi bir sorun yok ise) açık bırakılır. Ağrısı (makul ölçülerde) kontrol altında ise hastaneden eve gider. Şehir dışından gelen hastalarımızın 2 gün daha şehirde kalmalarını öneririz ama mutlak bir zorunluluk değil.
o   Günün önceliği: Ağrı kontrolü, hareketlenme, eve dönme

4. gün: Hastamız evinde (ya da çıkmamışsa hastanede) duş şeklinde banyo yapar. Yaranın üzerinden su akıtılmasında bir mahsur yoktur, ancak yaranın 3. haftanın sonuna dek suya sokulmamasını öneririz.
o   Günün önceliği: Banyo

Sonraki 2-3 hafta: Hasta evde hareketliliğini giderek arttırır, kısıtlı ve kontrollü olarak ev dışında gezer.
o   Öncelik: Hareketlenme, form tutma

3. hafta ile 6-8. hafta arası: Ağrı büyük ölçüde rahatlamıştır. Hasta daha serbest olarak dışarı çıkar. Okula dönmesi gerekiyorsa 4. haftanın sonundan itibaren dönebilir.
o   Öncelik: Normal hayata geri dönme

2. aydan sonra: Ağrı sorunu kalmamış olması beklenir. Normal günlük aktivitede herhangi bir kısıtlanma getirilmez, mümkün olduğu kadar aktif olmak özendirilir. Yalnızca sportif ve benzeri aktiviteler kısıtlanır.
o   Öncelik: Normal günlük hayat, kısıtlı spor
o   Spor programı:
§  ilk 3 ay: Sınırsız yürüme, 3. haftadan sonra serinlemek amaçlı (sakin) suya girme (istenirse), hafif ağırlık çalışma
§  3-6 ay arası: Sınırsız yürüme, bireysel koşular (hafif tempo), sınırsız yüzme, hafif ağırlık çalışma
§  6-12 ay arası: Sınırsız yüzme, koşma, yüzme, bisiklete binme, ağırlık çalışma. Hafif ve sakin düzeyde bireysel sporlar (tenis, kayak vb.)

1. yıl sonu: Hastanın son rutin kontrolü yapılır (röntgen dahil). Herhangi bir sorun yok ise tüm aktivitelerinde serbest bırakılır. Genelde herhangi bir kısıtlama getirmeyi sevmiyorum ama, yine bazı sporların yapılmamasını öneriyorum.
o   Öncelik: Tümüyle normal hayat
§  İstisnalar dışında kısıtsız spor
§  Kısıtsız sosyal ve iş hayatı
§  İstendiği taktirde gebelik ve sonrasında doğum (ilk sene içinde gebe kalınmamasını öneriyorum).
o   İstisnalar:
§  Çok yüksek enerjili ve hızlı sporlar/aktiviteler (buz hokeyi, döğüş sporları vb.)
§  Profesyonel düzeyde takım sporları (profesyonel futbol, basketbol, hentbol vb.)

Sonrası: Hasta gevşek olarak, kendi isteğine göre (bir sorun hissederse) kontrol yaptırır. Rutin kontrol önerilmez.

Son olarak birkaç konunun altını çizmek isterim:

1.     Bu şema benim kendi şemam, başka hekimler değişik programlar önerebilir. O iyidir bu kötüdür diye karşılaştırılması muhtemelen doğru değil.

2.     Verdiğim şema ortalama bir şemadır, hasta özelliklerine göre değişir. Örneğin:

·      Hasta yaşı önemli, hasta ne kadar genç ise bu program içinde o kadar hızlı ilerler. Aksine, yaş ne kadar ileri ise o kadar yavaş ilerler. Mesela çocuklarda ağrı genellikle 3-4 haftada tümüyle ortadan kalkıyor, erişkinlerde ise 3 ila 6 ayı bulabiliyor.

·      Hastanın ameliyata gelmeden önceki form durumu da önemli. Günlük aktivitesi kısıtlanmamış ve daha da iyisi, aktif egzersiz yapan hastalar çok daha hızlı iyileşiyorlar. Buna karşın, aktivitesi çok kısıtlı, yürümesi çok azalmış hastalarda normal hayata kısıtsız geri dönme 6 ayı hatta bazen 1 yılı bulabilir.

Çok uzun bir yazı oldu, kusura bakmayın. Merak edilenlere bir nebze de olsa açıklık getirebildiğimi umuyorum.