Geçen günlerde bir hasta
yakınının uyarısı ile, skolyoz (ya da herhangi benzer omurga) ameliyatları
sonrası seyir ve rehabilitasyon konusunda yeterli bilgilendirme bulunmadığını
farkettim. Aslında bu konuda bir hastam ile yaptığım bir söyleşi internette
mevcut (https://www.youtube.com/watch?v=Xru58ZLdfZ0)
ve çok olumlu geri dönüşler alıyorum ama yine de, bu kez yazılı olarak tekrar
özetlemek istedim.
Genel şemamız şöyle;
Ameliyat günü: Hasta ameliyattan odasına (ya da az
bir olasılıkla Yoğun Bakım Ünitesine) çıkar. Öncelik ağrı kontrolü ve hastanın
rahat ettirilmesidir. Yatak içi hareketlerine izin verilir, hatta özendirilir.
o
Günün önceliği:
Ağrı kontrolü
Sonraki ilk gün: Hasta artık yatağında nispeten
rahattır ve kendine gelmiştir. Yataktan çıkarılıp ayakta durma ve birkaç adım
yürüyerek oturma egzersizleri yapılır.
o
Günün
önceliği: Yataktan çıkma
2. gün: Artık hasta yataktan çıkıp (yardımla) en
azından oda içinde gezinecek durumdadır. Genellikle drenleri ve idrar kateteri
(sonda) çekilir. Hasta koridorda gezmeyi arttırır ve tuvaleti kullanır.
o
Günün
önceliği: Tuvalete gitme
3. gün: Hastanın pansumanı (ciddi bir sorun yok
ise) açık bırakılır. Ağrısı (makul ölçülerde) kontrol altında ise hastaneden
eve gider. Şehir dışından gelen hastalarımızın 2 gün daha şehirde kalmalarını
öneririz ama mutlak bir zorunluluk değil.
o
Günün
önceliği: Ağrı kontrolü, hareketlenme, eve dönme
4. gün: Hastamız evinde (ya da çıkmamışsa
hastanede) duş şeklinde banyo yapar. Yaranın üzerinden su akıtılmasında bir
mahsur yoktur, ancak yaranın 3. haftanın sonuna dek suya sokulmamasını
öneririz.
o
Günün
önceliği: Banyo
Sonraki 2-3 hafta: Hasta evde hareketliliğini
giderek arttırır, kısıtlı ve kontrollü olarak ev dışında gezer.
o
Öncelik:
Hareketlenme, form tutma
3. hafta ile 6-8. hafta arası: Ağrı büyük ölçüde
rahatlamıştır. Hasta daha serbest olarak dışarı çıkar. Okula dönmesi
gerekiyorsa 4. haftanın sonundan itibaren dönebilir.
o
Öncelik:
Normal hayata geri dönme
2. aydan sonra: Ağrı sorunu kalmamış olması
beklenir. Normal günlük aktivitede herhangi bir kısıtlanma getirilmez, mümkün
olduğu kadar aktif olmak özendirilir. Yalnızca sportif ve benzeri aktiviteler
kısıtlanır.
o
Öncelik:
Normal günlük hayat, kısıtlı spor
o
Spor
programı:
§ ilk 3 ay: Sınırsız yürüme, 3. haftadan sonra
serinlemek amaçlı (sakin) suya girme (istenirse), hafif ağırlık çalışma
§ 3-6 ay arası: Sınırsız yürüme, bireysel koşular
(hafif tempo), sınırsız yüzme, hafif ağırlık çalışma
§ 6-12 ay arası: Sınırsız yüzme, koşma, yüzme, bisiklete
binme, ağırlık çalışma. Hafif ve sakin düzeyde bireysel sporlar (tenis, kayak
vb.)
1. yıl sonu: Hastanın son rutin kontrolü yapılır
(röntgen dahil). Herhangi bir sorun yok ise tüm aktivitelerinde serbest
bırakılır. Genelde herhangi bir kısıtlama getirmeyi sevmiyorum ama, yine bazı
sporların yapılmamasını öneriyorum.
o
Öncelik:
Tümüyle normal hayat
§ İstisnalar dışında kısıtsız spor
§ Kısıtsız sosyal ve iş hayatı
§ İstendiği taktirde gebelik ve sonrasında doğum
(ilk sene içinde gebe kalınmamasını öneriyorum).
o
İstisnalar:
§ Çok yüksek enerjili ve hızlı sporlar/aktiviteler
(buz hokeyi, döğüş sporları vb.)
§ Profesyonel düzeyde takım sporları (profesyonel futbol, basketbol,
hentbol vb.)
Sonrası: Hasta gevşek olarak, kendi isteğine göre
(bir sorun hissederse) kontrol yaptırır. Rutin kontrol önerilmez.
Son olarak birkaç konunun
altını çizmek isterim:
1.
Bu şema benim
kendi şemam, başka hekimler değişik programlar önerebilir. O iyidir bu kötüdür
diye karşılaştırılması muhtemelen doğru değil.
2.
Verdiğim şema
ortalama bir şemadır, hasta özelliklerine göre değişir. Örneğin:
· Hasta yaşı önemli, hasta ne kadar genç ise bu
program içinde o kadar hızlı ilerler. Aksine, yaş ne kadar ileri ise o kadar
yavaş ilerler. Mesela çocuklarda ağrı genellikle 3-4 haftada tümüyle ortadan
kalkıyor, erişkinlerde ise 3 ila 6 ayı bulabiliyor.
· Hastanın ameliyata gelmeden önceki form durumu da
önemli. Günlük aktivitesi kısıtlanmamış ve daha da iyisi, aktif egzersiz yapan
hastalar çok daha hızlı iyileşiyorlar. Buna karşın, aktivitesi çok kısıtlı,
yürümesi çok azalmış hastalarda normal hayata kısıtsız geri dönme 6 ayı hatta
bazen 1 yılı bulabilir.
Çok uzun bir yazı oldu,
kusura bakmayın. Merak edilenlere bir nebze de olsa açıklık getirebildiğimi
umuyorum.
